Спадчына

Язэп Адамовіч: апошні беларускамоўны прэм’ер

У Барысаве ў гонар беларускага нацыянал-бальшавіка названа адна з вуліц

Спадчына ex-press.by
0

Маладосць Язэпа прыйшлася на галавакружны час войнаў і рэвалюцый, якія высунулі сына барысаўскага працоўнага, выпускніка двух класаў гарадскога вучылішча ў лідары маладой беларускай дзяржавы.

Язэп нарадзіўся ў Барысаве 7 студзеня 1897 г. Рос у працоўным асяродку і зараджаўся яго энергетыкай: яго дзяцінства прыйшлося на час рэвалюцыйных хваляванняў 1905-1907 гг., якія моцна ўскалыхнулі ў тым ліку і прамысловы Барысаў. З 12 гадоў ён пачаў працаваць на фабрыках горада, на адукацыю часу не заставалася – скончыў толькі два класы барысаўскага вучылішча. Бацькі меркавалі, што гэтага будзе дастаткова для бязбеднага жыцця сына. Аднак гісторыя зрабіла круты віраж, які карэнным чынам змяніў лёс Язэпа, Расійская імперыі і ўсяго сусвету.

Яго зорны час пачынаецца яшчэ ў расійскім войску, куды ён быў мабілізаваны ў сувязі з пачаткам Першай сусветнай вайны. З вайны ён выйшаў вопытным рэвалюцыянерам-прапагандыстам, кавалерам трох георгіеўскіх крыжоў і старэйшым унтэр-афіцэрам. Летам 1917 г. лёс вяртае Язэпа ў родны Барысаў: тут ён служыць у 121-м пяхотным полке, дзе знаёміцца з будучым кіраўніком БССР Аляксандрам Мяснікянам і іншымі рэвалюцыянерамі. З восені 1917 г. Язэп Адамовіч – сакратар Барысаўскага павятовага савета, з лютага наступнага года – арганізатар і кіраўнік атрада, на чале якога змагаўся супраць нямецкіх інтэрвентаў пад Барысавым і Магілёвам. У наступныя гады Язэп зрабіў унушальную вайсковую кар’еру ў шэрагах Чырвонай Арміі. З утварэннем БССР увайшоў ва ўрад рэспублікі, стаў наркамам па ваенным справам, пазней – наркамам унутраных спраў.

Ён зрабіў значны ўклад ва ўзбуйненне тэрыторыі БССР у 1924 годзе, і гэта работа была адзначана прызначэннем на пасаду прэм’ера краіны. 13 сакавіка 1924 г. адбылося ўзбуйненне, а ўжо праз 4 дні 27-гадовы Язэп Адамовіч стаў кіраўніком Савета Народных Камісараў БССР. Новы прэм’ер карыстаўся беларускай мовай, быў апантаным прыхільнікам і адным з ініцыятараў палітыкі беларусізацыі.

Аднак на пасадзе прэм’ера Адамовіч затрымаўся толькі да 1927 г., пазней яго перавялі на работу ў Савецкую Расію. Ужо здавалася, што першая хваля бальшавіцкіх рэпрэсій абміне Язэпа, аднак у 1932 г. яго без тлумачэнняў прычын здымаюць з кіроўных пасад і прызначаюць спачатку начальнікам будаўніцтва цукровага завода на Далёкім Усходзе, а пазней – кіраўніком рыбапрамысловага акцыянернага таварыства. Язэп разумеў, што другую хвалю рэпрэсій яму не перажыць – застрэліўся 22 красавіка 1937 г. у цягніку Владзівасток-Масква.

У Барысаве ў гонар беларускага нацыянал-бальшавіка названа адна з вуліц, а ў мясцовым краязнаўчым музеі яму прысвечаны асобны стэнд.

Алесь Лапо.
Подпишитесь на канал ex-press.live в Telegram и будьте в курсе самых актуальных событий Борисова, Жодино, страны и мира.
Добро пожаловать в реальность!
Темы:
Славутыя землякі
прэм’ер
нацыянал-бальшавік
Если вы заметили ошибку в тексте новости, пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter
ПОСЛЕДНИЕ НОВОСТИ
В мире
Пастухов: Ранее распространенный нарратив, что Европа ведет в Украине войну за собственную свободу, ослабевает
Общество
Белорусы за союз с РФ, но против войны. Опрос Chatham House
Политика
Карбалевич: Делукашенизация – неизбежный этап
Политика
Страны Балтии могут демонтировать рельсы на границе с Россией и Беларусью
Политика
Эксперт: Расея ніколі не пагодзіцца на «фінляндызацыю» Беларусі
Общество
На выходных в Беларуси похолодает. Какую еще погоду обещают синоптики?
Общество
Как Лукашенко нарушает собственные процедуры помилования
Общество
Гомельский завод посуды оказался поставщиком дронов для российской армии
Новости Жодино
«Обещала наследство всем подряд». Жительница Жодино узнала, что квартира сестры ушла… нотариусу
Новости Жодино
В Жодино появился новый арт-объект «Четвероногие герои». Фотофакт
ВСЕ НОВОСТИ
ПОСЛЕДНИЕ НОВОСТИ
В мире
Пастухов: Ранее распространенный нарратив, что Европа ведет в Украине войну за собственную свободу, ослабевает
Общество
Белорусы за союз с РФ, но против войны. Опрос Chatham House
Политика
Карбалевич: Делукашенизация – неизбежный этап
Политика
Страны Балтии могут демонтировать рельсы на границе с Россией и Беларусью
Политика
Эксперт: Расея ніколі не пагодзіцца на «фінляндызацыю» Беларусі
Общество
На выходных в Беларуси похолодает. Какую еще погоду обещают синоптики?
Общество
Как Лукашенко нарушает собственные процедуры помилования
Общество
Гомельский завод посуды оказался поставщиком дронов для российской армии
Новости Жодино
«Обещала наследство всем подряд». Жительница Жодино узнала, что квартира сестры ушла… нотариусу
Новости Жодино
В Жодино появился новый арт-объект «Четвероногие герои». Фотофакт
ВСЕ НОВОСТИ