Спадчына

Язэп Адамовіч: апошні беларускамоўны прэм’ер

У Барысаве ў гонар беларускага нацыянал-бальшавіка названа адна з вуліц

Спадчына ex-press.by
0

Маладосць Язэпа прыйшлася на галавакружны час войнаў і рэвалюцый, якія высунулі сына барысаўскага працоўнага, выпускніка двух класаў гарадскога вучылішча ў лідары маладой беларускай дзяржавы.

Язэп нарадзіўся ў Барысаве 7 студзеня 1897 г. Рос у працоўным асяродку і зараджаўся яго энергетыкай: яго дзяцінства прыйшлося на час рэвалюцыйных хваляванняў 1905-1907 гг., якія моцна ўскалыхнулі ў тым ліку і прамысловы Барысаў. З 12 гадоў ён пачаў працаваць на фабрыках горада, на адукацыю часу не заставалася – скончыў толькі два класы барысаўскага вучылішча. Бацькі меркавалі, што гэтага будзе дастаткова для бязбеднага жыцця сына. Аднак гісторыя зрабіла круты віраж, які карэнным чынам змяніў лёс Язэпа, Расійская імперыі і ўсяго сусвету.

Яго зорны час пачынаецца яшчэ ў расійскім войску, куды ён быў мабілізаваны ў сувязі з пачаткам Першай сусветнай вайны. З вайны ён выйшаў вопытным рэвалюцыянерам-прапагандыстам, кавалерам трох георгіеўскіх крыжоў і старэйшым унтэр-афіцэрам. Летам 1917 г. лёс вяртае Язэпа ў родны Барысаў: тут ён служыць у 121-м пяхотным полке, дзе знаёміцца з будучым кіраўніком БССР Аляксандрам Мяснікянам і іншымі рэвалюцыянерамі. З восені 1917 г. Язэп Адамовіч – сакратар Барысаўскага павятовага савета, з лютага наступнага года – арганізатар і кіраўнік атрада, на чале якога змагаўся супраць нямецкіх інтэрвентаў пад Барысавым і Магілёвам. У наступныя гады Язэп зрабіў унушальную вайсковую кар’еру ў шэрагах Чырвонай Арміі. З утварэннем БССР увайшоў ва ўрад рэспублікі, стаў наркамам па ваенным справам, пазней – наркамам унутраных спраў.

Ён зрабіў значны ўклад ва ўзбуйненне тэрыторыі БССР у 1924 годзе, і гэта работа была адзначана прызначэннем на пасаду прэм’ера краіны. 13 сакавіка 1924 г. адбылося ўзбуйненне, а ўжо праз 4 дні 27-гадовы Язэп Адамовіч стаў кіраўніком Савета Народных Камісараў БССР. Новы прэм’ер карыстаўся беларускай мовай, быў апантаным прыхільнікам і адным з ініцыятараў палітыкі беларусізацыі.

Аднак на пасадзе прэм’ера Адамовіч затрымаўся толькі да 1927 г., пазней яго перавялі на работу ў Савецкую Расію. Ужо здавалася, што першая хваля бальшавіцкіх рэпрэсій абміне Язэпа, аднак у 1932 г. яго без тлумачэнняў прычын здымаюць з кіроўных пасад і прызначаюць спачатку начальнікам будаўніцтва цукровага завода на Далёкім Усходзе, а пазней – кіраўніком рыбапрамысловага акцыянернага таварыства. Язэп разумеў, што другую хвалю рэпрэсій яму не перажыць – застрэліўся 22 красавіка 1937 г. у цягніку Владзівасток-Масква.

У Барысаве ў гонар беларускага нацыянал-бальшавіка названа адна з вуліц, а ў мясцовым краязнаўчым музеі яму прысвечаны асобны стэнд.

Алесь Лапо.
Подпишитесь на канал ex-press.live в Telegram и будьте в курсе самых актуальных событий Борисова, Жодино, страны и мира.
Добро пожаловать в реальность!
Темы:
Славутыя землякі
прэм’ер
нацыянал-бальшавік
Если вы заметили ошибку в тексте новости, пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter
ПОСЛЕДНИЕ НОВОСТИ
Новости Борисова
В Борисове арестовали активистов Сергея Салаша и Дмитрия Бабицкого
Общество
Компания Meta, которой принадлежит Instagram и Facebook, выявила в Беларуси сеть влияния на польскую аудиторию
Экономика
Лойко: Оплата за ЖКХ будет расти для всех. Никакие «тунеядцы» не заткнут дыру по коммуналке
В мире
Пастухов: Возможно, мы стоим у истоков формирования новых Антанты и Оси в какой-то извращенной постмодернистской упаковке
Спорт
Главный тренер ФК БАТЭ: Хотели сохранить 80 процентов футболистов, но желания не совпадают с возможностями
Политика
МИД Литвы заявил, что в ситуации с контрабандой метеозондами согласился бы на переговоры в Минске, однако есть «но»
Экономика
McDonald's 2021 vs Mak.by 2025. Как изменились бургеры, сколько стоит картофель и что вообще с ценами?
Спорт
МОК больше не против проведения в Беларуси международных соревнований
Общество
В Орше пьяный слесарь пустил под откос тепловоз и получил «химию»: большая разница с делами «рельсовых партизан»
Политика
Класковский: Коул снова в Минске. Остросюжетный сериал, которому могут позавидовать голливудские режиссеры, продолжается
ВСЕ НОВОСТИ
ПОСЛЕДНИЕ НОВОСТИ
Новости Борисова
В Борисове арестовали активистов Сергея Салаша и Дмитрия Бабицкого
Общество
Компания Meta, которой принадлежит Instagram и Facebook, выявила в Беларуси сеть влияния на польскую аудиторию
Экономика
Лойко: Оплата за ЖКХ будет расти для всех. Никакие «тунеядцы» не заткнут дыру по коммуналке
В мире
Пастухов: Возможно, мы стоим у истоков формирования новых Антанты и Оси в какой-то извращенной постмодернистской упаковке
Спорт
Главный тренер ФК БАТЭ: Хотели сохранить 80 процентов футболистов, но желания не совпадают с возможностями
Политика
МИД Литвы заявил, что в ситуации с контрабандой метеозондами согласился бы на переговоры в Минске, однако есть «но»
Экономика
McDonald's 2021 vs Mak.by 2025. Как изменились бургеры, сколько стоит картофель и что вообще с ценами?
Спорт
МОК больше не против проведения в Беларуси международных соревнований
Общество
В Орше пьяный слесарь пустил под откос тепловоз и получил «химию»: большая разница с делами «рельсовых партизан»
Политика
Класковский: Коул снова в Минске. Остросюжетный сериал, которому могут позавидовать голливудские режиссеры, продолжается
ВСЕ НОВОСТИ