Абсурдныя гісторыі з рамана «Свінні» спраўджваюцца ў сучаснай Беларусі, і ад гэтага робіцца страшна. Аляксандр Чарнуха напісаў гратэск у красавіку 2021 года, і цяпер беларускі журналіст і пісьменнік думае, што нават недзе «не даціснуў». На сустрэчы з наведвальнікамі курсаў «Мова нанова» ва Ўроцлаве аўтар распавёў, чаму варта прачытаць раман як па-руску, так і ў перакладзе Алеся Плоткі — па-беларуску.
— Дзякуй, што прыйшлі, — пачаў размову аўтар арыгінала, які напісаны на рускай мове.
У мінулым годзе Аляксандр прыязджаў з арыгіналам кнігі, яна была напісана па-расейску, на гэта, па словах пісьменніка, былі свае прычыны.
Сёлета ён прыехаў з перакладам: кніга напісаная па-беларуску:
— З Алесям Плоткам, перакладчыкам гэтай кнігі, думалі, што было б добра адразу выпусціць на дзвюх мовах, каб у чытача быў выбар. На жаль, праца замарудзілася, бо Алесь тады жыў у Кіеве. Пачалася вайна, ён не паспеў перакласцi кнігу. Яму трэба было пераязджаць у новую краіну, уладкоўваць сваё жыццё. Праз год «Свінні» выйшлі па-беларуску. Гэта быў вельмі цікавы досвед. Я не хацеў сам перакладаць кнігу, бо гэта быў бы механічны пераклад. Мне хацелася, каб гэта быў погляд збоку, аўтарскі. Падаецца, у Алеся атрымалася якасна зрабіць.
Аляксандр падкрэслівае, што творы вельмі розныя. Людзі, пра якіх ён піша, ніколі ў сваім жыцці не размаўлялі па-беларуску:
— Увогуле не ведаюць гэтага. Рабіць іх лепшымі, чым яны ёсць на самай справе, было б не сумленна з майго боку.
Паўстала канцэптуальнае пытанне: а што з імі рабіць у беларускім перакладзе. Спойлер: яны не размаўляюць па-беларуску i там.
— Для кожнага Алесь прыдумаў свой узровень трасянкі. Беларускай мове не ўласцівы гэты канцылярыт, якога багата ў арыгінале. У перакладчыка вельмі добра атрымалася перадаць усе гэтыя моманты: украінізмы, паланізмы, рэгіянальныя гаворкі. Нешта я падказваў. Алесь з Гомельшчыны, не ведаў, што такое «мАльцы», а гэта Віцебшчына, Барысаўшчына, мая родная. У нас заўсёды казалі «мальцы».
Так беларусы перадавалі адзін аднаму досвед:
— Гэта вельмі важны для мяне тэкст. Вельмі радасна, што ён выклікаў зацікаўленасць з боку чытача, i ў нас зараз адбываецца турнэ з беларускімі «Свіннямі».
Пра што раман
Твор працягвае традыцыю беларускай сатыры, шмат у чым перагукаецца з «Запіскамі Самсона Самасуя» Дрыя, які быў напсіаны амаль стагоддзе таму, але дагэтуль актуальны. Аляксандр параіў прачытаць абавязкова «Запіскі самасуя»:
— Калі чытаеш яго, то разумееш, што амаль нічога за гэта стагоддзе не змянілася ў дзяржапараце.
Дзеянне адбываецца ў Груздзеўскім раёне, дзе ў вёсцы Качанава пачынаюць паміраць свінні.
— А як вы ведаеце, свіння, кабанчык, у беларускай традыцыі – гэта вельмі важная жывёла, амаль сакральная. Калі ў цябе ёсць кабанчык, ты лічы, заможны чалавек.
Багата традыцый завязана на сям'і:
— Напрыклад, у маёй сям'і, акрамя таго, што елі свінню, калі трэба было лячыць ад строкаў, праз сушоны свіны лыч пралівалі ваду, каб дзіцёнак выпіў, а потым пад сталом пралез васьмёркай.
Хваляванне мясцовых жыхароў груздзеўская ўлада ўспрыняла вельмі асабліва:
— Як звычайна робіць улада ўсім нам вядомай краіны: пачала заціскаць гайкі. Канцоўка будзе вельмі нечаканая. Абяцаю вам.
Кнігу Аляксандр скончыў пісаць ў красавіку 2021 года:
— Мне здавалася, што гэта гратэск, што я шмат у чым зрабіў перабольшванне, у рэальным жыцці такога не бывае. Перад тым, як выйсці, кніга ляжала яшчэ год, і за гэты год шмат чаго адбылося ў краіне. Калі я чытаў навіны, часта ўздыхаў: я ж пажартаваў, што вы робіце?! Усё спраўджвалася, потым калі кніга выходзіла, я ўжо думаў, што недзе я не даціснуў.
Вокладку кнігі малявала жонка Таісія алеям. Вокладкі таксама вельмі розныя. Аўтарам было важна падкрэсліць, што гэта розныя кнігі.
Беларускі паэт, празаік і грамадска-палітычны дзеяч Уладзімір Някляеў падтрымаў Аляксандра і сказаў:
— Гэта абсалютна самастойная рэч, прыёмы, якiя скарыстаныя, нярэдка рабiлi сапраўдныя пicьменнiкi, каб паглядзець на страшную рэальнасць не праз трагiзм, не праз сцятыя зубы i слёзы, а праз смех. Тады гэта пачынае выглядаць яшчэ страшней.
Уладзімір падкрэслiў, што яму вельмi спадабалася чытаць раман.
Хочаце даслаць навiну? Пiшыце: @ex_presslive.
Добро пожаловать в реальность!