Пра навагодні зварот Пазьняка. Калі ў двух словах – моцны зварот. Расшыфрую, як я яго бачу, адзін аспэкт, а менавіта просьбу спыніць рэпрэсіі, у чым некаторыя ўгледзелі ледзь не прыніжэньне (“Не патрабаваньне ж! Просьба! Ну а як жа, трэба ж аддзячыць за віншаваньне ад Лукашэнкім зь юбілеем!”), пiша палітычны аналітык Сяргей Навумчык.
Пра віншаваньне – пазьней. Калі просьба спыніць рэпрэсіі і сапраўды была прыніжэньнем, калі б нават Пазьняк стаў на калені, і гэта мела б вынікам спыненьне рэпрэсіяў, і вызваліла б палітвязьняў, - толькі ідыёт мог бы за гэта кідаць абвінавачвавньні.
Але тут не прыніжэньне, тут - іншае.
Мяне заўсёды ўражвала здольнасьць Пазьняка ў пэўныя моманты інтуітыўна адчуваць у палітычных апанэнтах нешта такое, што – буду казаць пра сябе – мне было зусім ня бачна. Верагодна, ня толькі мне, але і іншым. Клясычны прыклад – ягоны выступ перад галасаваньнем за Незалежнасьць увечары 25 жніўня 1991, якое было шокам для камуністычных дэпутатаў і прымусіла іх прагаласаваць так, як паўгадзіны раней сакратары абкамаў і райкамаў не прагаласавалі б (што дакладна - у дастатковай для станоўчага рашэньня колькасьці).
На Аляксандра Рыгоравіча, як мне падаецца, могуць узьдзейнічаць толькі дзьве рэчы: альбо максымальна прагматычныя, зьвязаныя з гарантыяй ягонай асабістай улады – альбо тыя, што ляжаць у сфэры, скажам гэтак, інфэрнальнай.
Калі казаць пра вызваленьне палітвязьняў (а гэта мусіць быць прыярытэтам для нас) - такім рацыянальным якраз і ёсьць мадэль прапанаваная тав. Васкрасенскім “со всей большевистской прямотой” (не здарма ён быў у кампартыі – гэта пасьля праўды пра Курапаты! Бабарыкінцаў не зьдзівіў такі сябра “каманды”?). Мяркую, не спатрэбілася б нават пакаяньня сотняў тысяч “зьбеглых” – дастаткрва было б самаліквідацыі “штабоў”.
Але гэта нерэальна, і таму Лукашэнка будзе выгандлёўваць сябе кавалкі прызнаньня ўзамен на вызваленьне вязьняў (верагодна, першым будзе грамадзянін ЗША – акурат пасьля інаўгурацыі Трампа).
Тое, што я назваў інфэрнальным, ляжыць у супрацьлеглай ад ад рацыянальнага плоскасьці. У свой час я даведаўся ад Алены Георгіеўны Бонэр гісторыю пра ліст акадэміка Капіцы да Брэжнева наконт галадоўкі яе мужа Андрэя Сахарава. Потым з’явіліся публікацыі ліста, таму ёсьць магчымасьць працытаваць дакладна.
Нагадаю, што у нейкі момант галадоўкі пратэсту, якую Сахараў абвясьціў з патрабаваньнем дазволу на выезд адной асобы, КДБ пачало яго прымусова “карміць” (сілай устаўлялі зонд, былі і іншыя прыёмы-катаваньні). Усё ішло да таго, што Сахараў загіне. Сустветная прэса зьмяшчала заклікі заходніх лідараў да Крамля праявіць палітычны розум – безвынікова.
І тады выбітны фізік, нобэлеўскі ляўрэат Пётра Капіца зьвярнуўся да Брэжнева з асабістым лістом (як вынікае з успамінаў пра Капіцу, ніякіх сымпатый сын царскага генэрала ні да камуністычнай сыстэмы, ні асабіста да Брэжнева, ня меў). Ліст вельмі кароткі: „Я уже очень старый человек, и жизнь научила меня, что великодушные поступки никогда не забываются. Сберегите Сахарова. Да, у него большие недостатки и трудный характер, но он великий ученый нашей страны. С уважением. П.Л.Капица“.
Што Сахараў – вялікі навуковец, Брэжнеў разумеў і бяз Капіцы (двума гадамі раней сваім ён указам пазбавіў яго трох зорак героя сацыялістычнай працы і ўсіх іншых дзяржаўных узнагародаў, але ведаў, што фізікам за абы што залаттыя зоркі не даюць). Але вось нешта закранула душу Леанілда Ільіча. Звароты прэзыдэнтаў і цэлых парламэнтаў не закранулі, а вось словы пра міласэрднасьць з вуснаў калі не праціўніка, дык зусім не гарачага прыхільніка камуністычнай ідэалогіі – закранулі. Ды так, што Брэжнеў адразу аддаў загад Андропаву, і патрабаваньне Сахарава было выкананае ў тыя ж дні; галадоўку Сахараў спыніў.
У мяне, шчыра кажучы, невялікія, ды проста мізэрныя спадзяваньні, што існуе на сьвеце нешта, здольнае закрануць душу Аляксандра Рыгоравіча. Але... Пабачым.
Ну і на завяршэньне – пра віншаваньне Пазьняку ад Лукашэнкі з нагоды 80-годзьдзя, якім яго папракаюць (у тым ліку і тыя, хто ў свой час сам віншаваў Лукашэнку! – хаця нічому я ўжо не зьдзіўляюся).
Для мяне тлумачэньне якраз простае. Тут – тое самае, ірацыянальнае. Па адукацыі Лукашэнка – гісторык. Якім бы ня быў ён у свой час студэнтам (кажуць, неблагім), але на гіторыка-геаграфічным факультэце Магілёўскага педінстытуту вучылі добра. Ведаю, што кажэу: за дваццаць гадоў да Лукашэнкі яго скончыла мая маці; я бачыў яе канспэкты і па гісторыі Старажытнага Рыму, і па Вялікай Французскай рэвалюцыі. Усё роўна што канспэкты лекцый Мамзэна ці Манфрэда, калі б можна было ўявіць, што вялікія гісторыкі выкладалі ў Магілёўскім педыінстытуце (Мамзэну для гэтага трэба было б яшчэ і ўваскрэснуць). І нешта ў галаве Лукашэнкі засталося, не магло не застацца.
Як бы не ненавідзеў Лукашэнка ўсё беларускае, якім бы ні было ягонае стаўленьне да Незалежнасьці (не сумняюся: ён здаў бы яе за хвіліну ўзамен на Крэмль), але пад канец жыцьця ён разумее, што увойдзе ў гісторыю першым прэзыдэнтам Беларусі, а не чацьвёртым прэзыдэнтам РФ. А як непасрэдны ўдзельнік падзеяў пачатку 90-х ён – там, у глыбіні душы, - цудоўна ведае, хто сапраўды быў рухавіком здабыцьця Незалежнасьці, хто адыграў ключавую ў гэтым ролю. Публічна ён у гэтым ніколі не прызнаецца, але сябе ж – ня схлусіш.
Таму і зрабіў гэта максымальна непублічна, хаця мог сказаць адно слова, і пра віншаваньне паведамілі б усе дзяржаўныя СМІ.
Вось магчыма, нешта падобнае там, у глыбіні душы Лукашэнкі, і разьлічвае закрануць Пазьняк, калі заклікае спыніць рэпрэсіі.
Добро пожаловать в реальность!