Генерал-палкоўнік бранятанкавых войскаў Трэцяга рэйха і ваенны тэарэтык Хайнц Гудэрыян у 1951 г. выдаў мемуары “Успаміны салдата”. Даволі часта ва ўспамінах фігураваў Барысаў: спачатку з прычыны ўпартага супраціўлення савецкіх войскаў на падыходзе да яго, пазней – у сувязі з усталяваннем у Стара-Барысаве штаба групы армій “Цэнтр”. Менавіта з гэтых успамінаў стала вядома пра наведванне Гітлерам Стара-Барысава.
Другую сусветную вайну Хайнц Гудэрыян распачаў у якасці генерала танкавых войскаў і камандзіра матарызаванага корпуса. Праявіўшы сябе як няхай і наравісты, але смелы і рашучы военачальнік падчас Французскай кампаніі 1940 г., ён быў узведзены ў генерал-палкоўнікі і прызначаны камандзірам 2-й танкавай групы.
Напярэдадні наступу на Савецкі Саюз падраздзяленне Гудэрыяна было далучана да групы армій “Цэнтр”, разлічанай на асноўны напрамак аперацыі. 2-я танкавая група пачала ўсходнюю кампанію з захопа Брэста. Ужо тут была прыменена і паказала сваю эфектыўнасць тактыка прарываў і ахопаў танкавымі клінамі войскаў суперніка. “Бліцкрыг” у першыя тыдні вайны спраўдзіў сябе і ўжо 28 чэрвеня 1941 г. амаль без бою быў ўзяты Мінск.
Ледзьве не першы сур’ёзны супраціў нямецкаму наступу савецкім войскам ўдалося арганізаваць на Бярэзіне, у тым ліку пад Барысавам. Рыхтавалася да упартых баёў у гэтым напрамку і нямецкае кіраўніцтва. Гудэрыян узгадваў: “30 чэрвеня … з Готам (камандзірам 3-й танкавай групы – А.Л.) я дамовіўся пра ўзаемадзеянне маёй танкавай дывізіі з яго правым флангам падчас наступу на Барысаў і падчас стварэння перадмаставога ўмацавання на рацэ Бярэзіне ў гэтым раёне”. Аднак рашучым планам танкавых генералаў пашкодзіла сітуацыя ў тыле, а менавіта адчайнае супраціўленне “савецкага ачага” пад Беластокам. На супрацьстаянне прарыву акружэння на ўсход была накіравана і значныя сілы 2-й танкавай групы. Тым не менш, 18-я танкавая група напачатку ліпеня дасягнула Барысава і стварыла на Бярэзіне перадмаставое ўмацаванне. 1 ліпеня правабярэжны Барысаў быў ужо захоплены немцамі, а на супрацьлеглым беразе ім супрацьстаяла 1-я маскоўская мотастралковая дывізія. На наступны дзень распачаўся арт-абстрэл левабярэжнага Барысава з нямецкага боку, у адказ на які 3 ліпеня маскоўская дывізія зрабіла спробу контрнаступу, які скончыўся няўдачай. Х. Гудэрыян узгадвае: “Атакі былі адбітыя з вялікімі стратамі для рускіх; 18-я танкавая танкавая дывізія атрымала дастаткова поўнае ўяўленне пра моц рускіх, бо яны ўпершыню ўжылі свае танкі Т-34, супраць якіх нашыя гарматы былі занадта слабымі (насамрэч упершыню Т-34 былі выкарыстаны ў першы ж дзень нямецка-савецкай вайны, 22 чэрвеня, пад Алітусам – А. Л.)”.
Магчымасць актыўнага наступу вермахта на Барысаўшчыне адкрылася 3 ліпеня, калі быў ліквідаваны “беластоцкі ачаг”. На працягу двух дзён, 3-4 ліпеня Барысаў і Барысаўскі раён быў акупаваны.
7 ліпеня ў Барысаве (хутчэй за ўсё ў Стара-Барысаве: Х. Гудэрыян не адрознівае ў сваіх мемуарах гэтыя два асобных паселішча) ненадоўга ўсталяваўся штаб 2-й танкавай групы. 10 ліпеня ён быў пераведзены ў Талачын, а на яго месца, у будынак былой памешчыцкай сядзібы, ў хуткім часе размясціўся штаб групы армій “Цэнтр”.
27 ліпеня 1941 г. Х. Гудэрыян вылецеў у Стара-Барысаў для атрымання ўказанняў пра далейшае развіццё аперацыі і для дакладу пра становішча сваіх падраздзяленняў. Ён быў перакананым прыхільнікам імклівага наступу на Маскву, і спадзяваўся на падтрымку сваіх планаў. Аднак камандаванне мела іншыя планы і меркаванні: быў аддадзены загад прыпыніцца і ліквідаваць савецкія адзінкі, што трапілі ў акружэнне.
Х. Гудэрыян спадзяваўся, што дадзеная стратэгія будзе перагледжана падчас сустрэчы з Гітлерам ў Стара-Барысаве, запланаванай на 4 жніўня. Тут адбыўся першы даклад фюрэра пасля пачатку вайны супраць Савецкага Саюза. Апроч А. Гітлера і Х. Гудэрыяна на нарадзе прысутнічалі камандуючы групай армій “Цэнтр” генерал-фельдмаршал Ф. фон Бок, вышэйузгаданы Г. Гот і генерал пяхоты Р. Шмунд. Гудэрыян узгадвае, што ўсе генералы групы армій “Цэнтр” выказаліся за наступ на Маскву, аднак Гітлер быў іншага меркавання. Яго планы найперш былі звязаны з індустрыяльным раёнам Ленінграда, а таксама з Украінай, з яе сыравінным і харчовым багаццем.
Гудэрыян на нарадзе хадайнічаў перад Гітлерам аб замене танкавых матораў на новыя, а таксама аб паступленне новых танкаў у свае злучэнні замест тых, што былі страчаны падчас аперацыі. Аднак ніводнае з яго просьбаў у поўнай ступені не была прынята. Больш за тое, пасля знаёмства з сітуацыяй на фронце Гітлер прамовіў, што калі б ён ведаў, што “у рускіх сапраўды маецца такая колькасць танкаў” ён не пачынаў бы гэтую вайну.
Дзякуючы кнізе Х. Гудэрыяна стала вядомым пра нараду ў Стара-Барысаве, якая займае важнае месца ў гісторыі Другой сусветнай вайны: менавіта тут фармавалася і зацвярджалася далейшая стратэгія нямецкага наступу на ўсходнім накірунку.
Добро пожаловать в реальность!