Ліпень 1934 г. Народны паэт Беларусі Янка Купала правёў на Барысаўшчыне. У прамежках паміж творчымі сустрэчамі са студэнтамі сельскагаспадарчага тэхнікума, рабочымі запалкавай фабрыкі “Пралетарская перамога”, піянерамі, калгаснікамі, партыйна-камсамольскімі актывістамі, пясняр напісаў некалькі вершаваных твораў. Знакавымі ў творчасці Янкі Купалы яны не сталі – але засталіся красамоўнымі адзнакамі сталінскага часу.
Творчасць Янкі Купалы прынята падзяляць на два адрозных, калі не супрацьлеглых перыяда. І ўмоўнай мяжой паміж імі з’яўляецца спроба самагубства паэта ў 1930 г. Да гэтага Янка Купала,– красамоўны пясняр беларушчыны, удумлівы, лірычны, алегарычны. Апасля – здранцвелы і разважлівы бальшавіцкі аратар. Паездка паэта на Барысаўшчыну прайшлася на другі перыяд яго жыцця і творчасці, калі Янку Купалу, пад пагрозай бальшавіцкіх рэпрэсій, прыйшлося ўвасобіцца ў аблічча Янкі Зносака, прыстасаванца з яго ж “Тутэйшых”. Гэтае няпростае рашэнне, прынятае насуперак уласнай волі, немагчыма адчуць, прачытаць у творах, напісаных у 1934 г.: яны выключна стэрыльныя, прасякнутыя ідэалагізацыяй бальшавіцкага ладу і дзяржаўным мысленнем.
Напэўна галоўнае месца сярод напісанага Янкам Купалам ў гэтай даволі працяглай творчай вандроўцы займае паэма “Барысаў” (памерамі яна нагадвае верш), напісаная да ўсталявання перад уваходам у парк помніка Леніну. У звыклай для сацрэалізму манеры ў творы супрацьпастаўляецца папярэдні прыгонніцкі лад феадалізму і цяперашні росквіт:
Спалены Барысаў
Збыўся акупантаў,
–Рукой бальшавіцкай
Паўстае гігантам
Паўстае з руінаў
Кветкаю ружовай
Фабрыкі, заводы
Заводзіць нанова...
…Ў фабрыках, заводах
Гоман ля машынаў:
– Леніну мы помнік
Паставіць павінны
І паўстаў гранітам
Правадыру помнік
Ў Барысаўскім парку
Для вякоў патомных
Не абыйшлося ў паэме без заклікаў да барысаўцаў захоўваць пільнасць. У рэшце рэшт з такой пільнасці, недаверу і пошуку ворагаў разгарнецца другая хваля рэпрэсій…
…Аднак ты Барысаў новы,
Не драмі, а слухай!
Не паддайся снам спакойным
Пад шчаслівым небам!
Хітры вораг за мяжою
Набівае стрэльбы
Апроч паэмы “Барысаў”, Янка Купала напісаў некалькі твораў меншых вершаваных формаў. Сярод іх ёсць лаканічны і гучны верш “Я – калгасніца”, які натхніў Міхаіла Савіцкага на карціну сялянкі калгасніцы; гімн бальшавізму “Хвалююцца марскія хвалі”, ода трактарызацыі сельскай гаспадаркі “На нашым полі”, армейска-патрыятычны верш “Выпраўляла маці сына”.
…Выпраўляла маці сына
З калгасных загонаў
Каб служыў той верна, ўчынна
Арміі Чырвонай.
Толькі зрэдку ў барысаўскія вершы пранікае лірычная вобразнасць, але распаўсюджваецца яна толькі на некалькі радкоў, а не на ўвесь твор:
Абвілася краіна
У кветкі,
Кліча сонца і месяц
У сведкі
(верш “Абвілася краіна”)
Прывязку да Барысаўчыны мае верш “Калгасу “Чырвоны баец”, у якім супрацьпастаўляецца жыццё пры пану Ёдку (“сам ён жыў салодка, а бяднота горка”) і сучаснасць. Дадзены верш Купала, як дарэчы і вышэйузгаданы твор “Я - калгасніца”, напісаў у в. Скупліно:
…На гэтых папарах,
Засевах і пашах
Сёння гаспадараць
Калгаснікі нашы.
Адным сказам, у барысаўскім цыкле Янкі Купалы цяжка знайсці чуллівага і блізкага да надзённых праблем аўтара, гатовага на ўсё дзеля беларускай справы. Мы бачым тут чалавека зломленага таталітарнай сістэмай, далёкага ад праўды жыцця афіцыйнага ідэолага.
Добро пожаловать в реальность!