Напэўна няма больш даследаванага археолагамі кавалка зямлі ў Беларусі як месца пераправы Напалеона праз Бярэзіну. У бітве 1812 г. удзельнічала больш за 50 тыс. жаўнераў, зброю і рыштунак якіх дагэтуль знаходзяць як прафесійныя археолагі, так і чорныя капальнікі. У 2000 г. паляванне на напалеонаўскія скарбы прынесла зусім нечаканыя і прыемныя вынікі: быў выяўлены унікальны манетна-рэчавы скарб эпохі вікінгаў.
Першы прадмет скарбу – іржавы кавалак ад мяча знайшоў на Брылёўскім полі (каля вёскі Брылі) мастак-рэстаўратар Белдзяржмузея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны Сяргей Захараў. Знаходкі не надалі асаблівай увагі – здавалася, што прадмет мог належаць удзельнікам бітвы 1812 г. Аднак, калі стала зразумелым, што – гэта кавалак франкскага мяча эпохі вікінгаў, Сяргей Захараў прадоўжыў археалагічную экспедыцыю і быў узнагароджаны. Ён знайшоў астатнія часткі мяча, 256 арабскіх дзірхамаў, 8 гірак-разнавагаў. Пазней да археалагічных раскопак далучыліся масцітыя беларускія археолагі А. Іоў і В. Рабцэвіч, і Брылёўскі скарб папоўніўся яшчэ 34 манетамі і 2 гіркамі. Месца знаходкі (правабярэжны поплаў ракі Бярэзіны) і зламаны ў некалькіх месцах франкскі меч далі падставы меркаваць, што скарб быў вотыўным дарам – скандынаўскай традыцыяй ахвярапрынашэння багам у абмен на дапамогу ў ваенных і гандлёвых справах. Валянцін Рабцэвіч датаваў знойдзены скарб 890-892 гг.
Скарб адлюстроўвае падзеі, што адбываліся на беларускіх землях у Раннім сярэднявеччы: фарміраванне гандлёвых шляхоў, якія злучылі паміж сабой першыя гарады, — цэнтры дзяржаваўтваральных працэсаў, месцы сувязяў паміж прадстаўнікамі розных народнасцяў. Прысутнасць у складзе скарбу арабскіх манет і франкскага мяча паказвае, наколькі шырокімі былі гандлёвыя зносіны нашых продкаў ужо ў той час.
Усяго на тэрыторыі Беларусі вядома каля 180 месцаў, дзе былі выяўлены дзірхамы –тапаграфія іх знаходак характарызуецца канцэнтрацыяй уздоўж шляху “з варагаў у грэкі”, а паходжанне – лакалізуецца самым шырокім чынам: Паўночная Афрыка, Блізкі Усход, Іран, Афганістан, Закаўказзе, Сярэдняя Азія. Некалькі манет са знаходкі не маюць аналагаў, іншыя – сустракаліся лічаную колькасць разоў. Мячы і іх фрагменты эпохі вікінгаў былі ў розны час выяўлены ў Полацку, Віцебску і наваколлі, Ваўкавыску, Брэсцкім і Валожынскім раёнах. Гіркі-разнавагі з’яўляюцца самымі старажытнымі са знойдзеных на тэрыторыі Беларусі, і аднымі з найстаражытнейшых на Русі. Унікальнасць Брылёўскага скарбу яшчэ і ў тым, што тут упершыню спалучыліся манеты і меч, грыўня і гіркі. Верагодна, што з гэтай прычыны ўпершыню ў Беларусі асобнай археалагічнай знаходцы была прысвечана грунтоўнае выданне-каталог “Брылёўскі скарб”.
У 2003 г. скарб быў перададзены ў Нацыянальны гістарычны музей, дзе ён выстаўлены ў экспазіцыі “БелВЭБ: новае жыццё нацыянальных скарбаў”.
Добро пожаловать в реальность!