Аляксандра Гушча жыве ў Варшаве, пераехала з-за пераследу, працуе з дзеткамі ў беларускай прыватнай школе. Калi ў Беларусі пачалі актыўна нішчыць выдавецтвы, трэба было нешта рабіць, а не думаць, i дзяўчына адкрыла беларускамоўную бібліятэку. Зараз у Жыветэцы болей за 100 кніг, i яна пашыраецца.
Аляксандра — паляшучка, феміністка, дзяячка культуры. У Беларусі працавала няпоўных тры гады ў сістэме публічных бібліятэк: два гады адпрацоўкі ў Берасці, дзе ў дадатак ладзіла Спеўныя сходы, і 9 месяцаў — у Столінскай раённай бібліятэцы, там ёю зроблены праект аб разбяры Іване Супрунчыку. Звольнілі беларуску па палітычных матывах, а заслугамі ад праекту карыстаюцца і дагэтуль.
«У Беларусі пачалі актыўна нішчыць выдавецтвы. Трэба было нешта рабіць»
— Ідэя не новая, агучвалі яе і да мяне, нават была бібліятэка пры Беларускім доме ў Варшаве, але перастала існаваць нібыта з прычын непапулярнасці.
Дзяўчына кажа, што стымулам дзейнічаць стала ўкраінская дыяспара: людзі прывозілі кнігі з Украіны, рызыкуючы недавезці іх з краіны, дзе ідзе вайна:
— У Беларусі пачалі актыўна нішчыць выдавецтвы. Трэба было нешта рабіць, а не думаць. У бібліятэцы, дзе я актыўная чытачка, мяне падтрымала бібліятэкарка Іза Вольска, і мы пачалі супрацоўнічаць.
Па словах гераіні, у Жыветэцы зараз болей за 100 кніг: 32 дзіцячыя, 52 дарослыя і прыкладна 20 кніг у апрацоўцы:
— Мне дапамагала Ініцыятыва «Супермова» і добрыя людзі. Нядаўна скарысталася магчымасцямі краўдфандынгу: праз Pomagam.pl назбіралася 150 злотых, на іх закупіла 5 кніг.
Была гісторыя, калі хлопец, не беларус, аддаваў кнігу з пытаннямі па гісторыі беларускай мовы. Ён навучаўся ў Горадні і крыху вучыў мову, бо закахаўся ў беларуску, але яны разышліся:
— Чулліва атрымалася, чалавек аддае кнігу, каб яна не нагадвала аб былым.
«Васіль Дранько-Майсюк падараваў кнігі «Маўглі» і «Песні пра зубра» Міколы Гусоўскага, твору ў гэтым годзе 500 гадоў»
Для Аляксандры важна, каб людзі не шкадавалі аддаваць кнігу:
— Маю тры такія гісторыі, калі аўтаркі чытаюць аб Жыветэцы і дораць кнігі. Прыемна. Было такое, калі чалавек дае кнігі, якія дасталіся яму ад бацькоў, і ён на іх вырас. Так, Васіль Дранько-Майсюк падараваў кнігі «Маўглі» і кішэнькавую (малы фармат) «Песню пра зубра» Міколы Гусоўскага, твору ў гэтым годзе 500 гадоў.
У Беларусі такога няма, кажа Аляксандра:
— Нажаль, расейскі мір пануе і там. Дык чаму нам не пашырацца? Нашая культура трэба, у першую чаргу, толькі нам. Трэба пашыраць цікаўнасць да культуры, каб праца пісьменнікаў, выдаўцоў была плённай і заўважнай. Каб была пэўная сістэма, каб гэта быў жывы арганізм.
Аляксандра марыць абняць тату з мамай, схадзіць на сваё возера і, выдыхнуўшы, праплакацца:
— І далей рабіць сваю справу. Бо працы шмат. Зараз планую запрасіць дадзеныя ў бібліятэцы, бо не валодаю канкрэтнымі звесткамі. Толькі заўважаю, што кніг стае меней, людзі бяруць, і гэта радуе. Ужо які тыдзень не назіраю «Па што ідзеш, Воўча» Евы Вежнавец. І гэта добры знак.
На пытанне, у Польшчы даражэй ці танней купляць кнігі, беларуска адказвае так:
— Даражэй. На прыкладзе нядаўніх закупаў: тут я б за 150 злотых набыла б максімум 4 кнігі, мяккі пераплёт, меньшы за сярэдні аб’ем. У Беларусі набылі 5 кніг з лепшымі паказчыкамі. Замаўляла я кнігі, якія не змагла тут знайсці.
У Беларусі, па яе словах, адкрыць бібліятэку можна, але гледзячы якую:
— Калі гэта будзе які Гогаль ці Пушкін-цэнтр — з лёгкасцю, «рускі мір» ахвотна дае на такое грошы, а калі гэта будзе бібліятэка імя Уладзімiра Караткевіча, дзе будуць выключна беларускія кнігі — ніколі такога не будзе пры таталітарнай уладзе і акупантах.
«Буккросінг аддаляў ад сябе, бо быў падобны болей на фамільны склеп з томікамі прац Леніна або Пушкiна»
Аляксандра ходзіць у бібліятэкі, на якія мае час:
— Хаджу ў тыя і наведваю, на якія ёсць час, я запісаная ў бібліятэцы МДМ (публічная бібліятэка ў раёне Сяродмесце), дзе кнігі Жыветэкi, і магу хадзіць ва ўсе бібліятэкі раёна Сяродмесце. А там болей за 15 бібліятэк, на любы густ. Запісаная ў галоўную бібліятэку Варшавы. Трэба яшчэ спіс цікавых бібліятэк скласці і наведваць. Але мяне болей прывабвае ўтульнасць і людзі, яны тут вельмі прыемныя.
Пра буккросiнг беларуска дадае:
— Буккросінг цікавая рэч, гэта прышпільна, але тут ёсць вялікае «але». Трэба ведаць правілы і гуляць па іх, то бок, бярэш кнігу — павярні або аддай сваю. На практыцы, часцей кнігі «робяць ногі» і не вяртаюцца на месцы.
Калі я працавала ў Берасці, то назірала такі бок папаўнення фонду — людзі проста пазбаўляліся кніг з бібліятэкі памерлага дзеда ці бабы, у якога камуністычнае мінулае, і буккросінг аддаляў ад сябе, бо быў падобны болей на фамільны склеп з томікамі прац Леніна або Пушкiна. Гэта дзесьці таксама мастацтва, якому трэба вучыць людзей.
Жыветэка працуе ў публічнай бібліятэцы ў раёне Сяродмесце ад панядзелка да пятніцы, 10.00-19.00, Варшава, Marszałkowska 55/73.
Добро пожаловать в реальность!