30 лет назад, в ночь с 12 на 13 января 1991 года, советские военные и спецслужбы штурмовали в Вильнюсе телевизионную башню и здание Литовского радио и телевидения. Погибли 13 человек (еще двое скончались позже), более 500 были ранены. TUT.BY выяснил, что об этих событиях говорил Александр Лукашенко.
Лукашенко в 1994 году. Фото: Reuters
13 января из Минска в Вильнюс отправились две делегации. Одна официальная во главе со спикером Верховного Совета Николаем Дементеем. Его о такой поездке попросил лично Михаил Горбачев (в 1991-м после путча Дементей ушел в отставку и парламент возглавил его первый заместитель Станислав Шушкевич). Вторая, альтернативная, делегация была сформирована из депутатов от БНФ. Также по собственной инициативе в Вильнюс поехали Виктор Гончар, Александр Лукашенко и Евгений Глушкевич.
16 января депутаты вернулись в Минск, а 17-го ситуация в Литве обсуждалась в парламенте. Среди прочих выступал и депутат Александр Лукашенко. Что говорил будущий президент Беларуси? Процитируем его выступление по книге депутата Сергея Наумчика «Дзевяноста першы». Уточним, что Лукашенко выступал по-русски, но автор перевел его выступление на белорусский.
— Самая галоўная думка, якая пастаянна свідруе мне галаву пасля Літвы. Гэта думка пра тое, што рабіў бы прэзідэнт [Міхаіл Гарбачоў] і ягоная каманда, калі б сёння ў іх адабраць танкі і тых ачмурэлых салдат, якія там знаходзяцца… — заявил Лукашенко.
Затем он поделился своими впечатлениями о событиях в Вильнюсе.
— Знешне ў Вільнюсе, як і ў мірны час, спакойны рух аўтамабіляў і гэтак далей. Але не пакідае пастаяннае ўнутранае напружанне, асабліва пасля наведвання парламента і таго, што робіцца вакол яго. Ідзе буйное будаўніцтва ўмацавальных рубяжоў па ахове гэтага будынка. <…>. Я зайздрошчу членам парламента і тым лідарам, якія сёння абраныя літоўскім народам, якія так абараняюць народ. <…> Вялікая мудрасць літоўскага народа, найвышэйшы парадак і адсутнасць усялякіх эмоцый і правакацый.
Лукашенко, который посетил похороны людей, убитых во время штурма, отметил большое количество людей и их единодушие в оценке того, что происходит.
Депутат также заметил проблемы в отношениях между русскоязычным населением и литовцами, а также рассказал о разговорах с офицером Советской армии.
— Мы размаўлялі з салдатамі і асабліва з афіцэрам. Нас уразіла адна ягоная заява. Я як чалавек, які ўвогуле шмат праслужыў у войску (тэрміновую і афіцэрам), скажу так, што небяспечна апрацаваныя гэтыя вайскоўцы. Ён заявіў даслоўна так (там, дарэчы, наш беларускі таварыш, і салдаты — нашы беларускія хлопцы): «Спыняцца нам на гэтым нельга». Я адразу не зразумеў: на чым нельга? Мы запыталіся ў яго: «На чым спыняцца нельга?» — «Трэба ратаваць Саюз, трэба ісці да канца», — вось выснова афіцэра.
На этих словах в зале был слышен шум.
— Товарищи, я даю информацию, — прокомментировал Лукашенко и завершил свое выступление выводами.
— Не ведаю, якое іншае кіраўніцтва рэспублікі сёння можа кіраваць гэтым народам. Але гарматамі размахваць перад носам народа шмат розуму не трэба. Адзінае выйсце з гэтага — даць магчымасць літоўскаму народу сёння вызначыцца і вырашаць праблемы самому. А дзеля таго, каб гэта адбылося, думаю, што прэзідэнту і ягонай камандзе, хто ў гэтым удзельнічаў, трэба паехаць у Літву, перад парламентам, стаць на калені перад гэтым мужным народам і паспрабаваць патлумачыцца і прабачыцца.
Добро пожаловать в реальность!