Завалы: неперарванае кола

У Завалах быў зняты адзін з найбольш удалых дакументальных фільмаў у гісторыі Беларусі – “Кола” Віктара Аслюка. Фільм потым тры гады дэманстраваўся на дзясятках міжнародных кінафестываляў: яго паказвалі ад Лейцыга да Екацерынбургу, ад Порту да Парыжа. “Кола” прынесла аўтару і кінастудыі сусветную славу і значныя кінатрафеі: узнагароды за лепшы кароткаметражны фільм на фестывалях “Расія” (2003) і “CINEMA DU REEL” (2004), Гран-Пры на Межнародным кінафестывалі дакументальных і кароткаметражных фільмаў у Грэцыі (2004), прыз за лепшы дакументальны фільм на Фестывалі аўдыёвізуальнага мастацтва ў Партугаліі (2005). Фільм атрымаўся скрушлівым: на чорна-белым тле перад намі паўстаюць вобразы з жыцця апошніх старэнькіх жыхароў паміраючай вёскі, іх самотнае бадзянне і такое ж недарэчнае існаванне іх хатняй скаціны. Толькі маладая сям’я з дзіцём дорыць праменьчык надзеі на тое, што вёска адродзіцца,– але ў гэта амаль ня верыцца…

У сённяшніх Завалах яшчэ магчыма знайсці тых, хто памятае пра здымкі, але і іх можна пералічыць на пальцах адной рукі. Фільма яны не бачылі, і пра яго здымкі захавалі толькі ўрыўкавыя ўспаміны. Марыя Конан ўзгадала, што калісьці здавала дом для здымачнай каманды, паказала мясціны дзе працавала кінакаманда. Стары мост – не захаваўся, людзей што часцей траплялі ў аб’ектыў – не засталося. Распавяла Марыя Сяргееўна і пра тое, што героі дакументалкі, маладая пара з дзіцём, ужо разышліся, іх вясковы дом згарэў, і самі яны даўно выехалі з вёскі. Што і варта было давесці.

Пра тое, што калісьці вёска была даволі населенай і шумнай, сведчаць хіба што могілкі. Сярод тыповых савецкіх плітаў тут сустракаюцца камяні з выбітымі крыжамі. Пэўна, яшчэ з тых часоў, калі Мужанка была воднай артэрыяй, што злучала Завалы з Чорным морам. Цяперашняя плынь рачулкі месцамі пазабалочвана, месцамі яе можна ледзьве не перакрочыць – і служыць хіба для таго, каб выпрасаваць анучу.

Завальскія могілкі