Мария попробовала жить в другой стране, но вернулась, Марина уже два года ходит к психологу, она не хочет уезжать, но теперь не исключает, что придется. Александра решила остаться, несмотря на большой бэкграунд, она тяжело переживает все новости, а особенно — смерть Витольда Ашурка. Лена растит дочь и приводит себя в тонус после событий 2020 года.
EX-PRESS.BY просил у беларусок, как они себя чувствуют, оставаясь на родине, что помогает им оставаться на плаву, и что изменилось за последние два года.
«Судебная система вообще не работает, отсутствует. Там происходят рэкет и беззаконие»
Марина:
— В Беларуси у меня складываются очень неопределенные чувства. Если не присматриваться, то все как будто, как всегда. Но если читаешь новости и смотришь по сторонам, то замечаешь, как мир сжимается и вот-вот придушит и тебя. И ты не знаешь, когда это произойдет, и заденет ли тебя или твоего родственника, друга. Судебная система вообще не работает, отсутствует. Там происходят рэкет и беззаконие.
В школах происходит ужас в головах учителей, потому что они часть системы, часть корабля. Самые прекрасные из знакомых уезжают и уезжают. Некоторые делают визы, но пока ещё не уезжают. Я чувствую себя небезопасно. Чувствую, что придется что-то менять, хотя я этого не хочу. Я выстроила здесь мир и окружение, в котором мне комфортно. Но он как будто в любой момент может разрушиться.
За год мое мнение поменялось от «я не уеду отсюда никуда» до «возможно, стоит уехать на несколько лет». И это больше похоже на самообман, чтобы разбираться по ходу потом, а не принимать решения сейчас.
Я регулярно хожу к психологу уже два года. Это моя лучшая помощь себе.
Стараюсь прислушиваться к телу и заботиться о нем. После 2020 года у меня резко начались проблемы с желудком, и я считаю, что это на нервной почве. Отказываюсь от раздражающих факторов, выбирая заботу о себе и сохранение здоровья. В целом я успокоилась и пытаюсь принимать меняющийся мир таким, какой он есть. Горизонт планирования — месяц, два, максимум — три.
«Нужно просто помнить, что ты человек, и не тащить всё и вся, как муравей или лошадь»
Мария:
— Если говорить про сейчас, то я чувствую дикую усталость, и она уже хроническая. И скорее всего усталость больше моральная, нежели физическая. С чем связано? Да со всем: работа, личная жизнь и происходящее вокруг. Иногда думаю, вот нужно просто поспать, нужно просто помнить, что ты человек, и не тащить всё и вся, как муравей или лошадь.
Из глобальных изменений для меня — новая сфера деятельности, переезд в другую страну и возвращение в Беларусь. За два последних года я сначала решила попробовать себя в том месте, где и представить бы не смогла, — это работа в спортивном клубе. А потом неожиданно изменила всё, уехала на море, жила и работала там 5 месяцев.
Как себе помогаю справиться с болью? Я плачу, плачу навзрыд, рыдаю, чтобы как можно больше эмоций вышло. Так как в себе держать все нет сил. Или, при возможности, иду в храм. Для меня церковь — место силы духовной и моральной. Там я могу проанализировать, что пошло не так, и как найти решение.
«У мяне ёсць стан нейкай цемры на дадзены момант, але я аддаю перавагу таму, каб усміхацца»
Аляксандра:
— Я дагэтуль жыву з адчуваннем, што апошнія праявы жыцця былі ў 2019 годзе. Я той год добра памятаю, як ён выглядаў, як заканчваўся. У 2020 годзе жыццё вельмі істотна змянілася. Я захварэла на мінінгіт, ляжала ў шпіталі, гэта было балюча і доўга. Неўзабаве захварэла на запаленне лёгкіх, зноў трапіла ў шпіталь. Уся краіна тады намагалася перайсці на карантын. На маёй працы таксама ўсе сышлі ў анлайн.
Лічу, што час спыніўся, калі я першы раз трапіла ў шпіталь. Шмат чаго адбывалася, але час спыніўся. Грамадскія падзеі захінулі асабістае. Яно адклалася надта далёка, мне здавалася недарэчна звяртаць на гэта ўвагу, бо гэта не істотна. Зараз вясна 2023 года, але ўвесь гэты час яно ляжыць у адкладзеным.
Былі ўзлёты і настраёвыя, і натхляльныя падзеі, якія замяняліся на надта сумныя падзеі, калі ты равеш за чужых і за сваіх людзей.
2020 год. Ты баішся, таму што выходзіш на пратэсты, не ведаеш, ці вернешся. Памятаю дагэтуль, як на адным з маршаў бегла з такой думкай, што трэба тэрмінова зрабіць адну працу. Нельга мне было трапляць цяпер за краты, бо трэба зрабіць. Дараблю працу, але потым рабіце са мной, што хочаце.
Недзе пачынаючы з зімы 2020-га проста было страшна. Я не ездзіла ў Мінск, сканцэтравалася на лістах для палітвязняў. Гэта таксама вельмі вымотвала: пісаць лісты незнаёмым людзям, пры чым так, каб было адчуванне, што нам таксама цяжка. Нам рэальна цяжка, але не так, як ім, не стаяла гэта побач.
Пачуццё віны перманетнае перад усімі. Я сяджу дома ў цеплыні, нехта ходзіць па Мінску, а хтосьці ў гэты час за кратамі. Усё, што я магла рабіць, гэта пісаць лісты. Гэта было складана, асабліва калі віншуеш на Новы год і разумееш, што людзі будуць сядзець там за кратамі, а ты дома.
Гэта жудасна. Пасля Новага года быў перыяд рэакцыі дзяржавы, было страшна. Гэта быў рэжым расцягнутасці. Смерць Вітольда Ашурка была вялікім шокам. Не думала, што можна столькі плакаць па незнаёмаму чалавеку, нават зараз прабівае на эмоцыі. Настолькі гэта балюча, не заслужана.
Тады думала, працягвала думаць доўгі час і зараз працягваю думаць, што кожнага, хто прайшоў праз СІЗА, ЦІП, калонію, турму па палітычных матывах, шкада, але Вітольда шкада найбольш. Я атрымала ад яго адзін ліст. Пісала на нейкім куражы, тады яшчэ быў Дзень Волі. Яму багата, хто пісаў, але і мне таксама захацелася напісаць. Яго ліст — гэта нешта дзіва дзіўнае было, пачынаючы з почарку.
Калі яго не стала, калі яго забілі ў такіх умовах, было адчуванне, чаму вось такія людзі, якія больш за ўсё заслугоўваюць пабачыць шчаслівую Беларусь, чаму яны так заканчваюць шлях і не бачаць таго, чаго вартыя. Пасля яго смерці зрабілася яшчэ цяжэй.
Лета 2021 года было азмрочанае гэтай гібеллю. Я захварэла на каронавірус, сядзела дома і хварэла. Час быў не надта спрыяльны. Прыйшло лета, трэба было нешта думаць. Тады я зладзіла сабе трохдзённае падарожжа па Беларусі. Я туды ехала з інтэнцыяй — зрабіць здымкі для Паўла Севярынца і для іншых палітвязняў. Нечым потым дзялілася, але нечым не змагла.
Быў складаны перыяд у асабістым жыцці, таму то падарожжа было маёй маленькай Адысеяй, каб сябе знайсці, каб быць сабой задаволенай. Я тады аднавілася. Давала сабе рады, быць сам-насам з Беларуссю — досыць займальна.
Потым усё зплятаецца адно з адным, ты робіш нейкія спадзяванні. Зноў Новы год, зноў пішу лісты палітвязням. Было супер цяжка пісаць, бо нічога не змянілася. Мінулым годам пісала, што наступны Новы год дакладна будзем разам святкаваць, але нічога з абяцанак не выйшла. Пісала лісты ў цягніку, было вельмі цяжка выводзіць літаркі, не было слоў для гэтых людзей.
Канчаткова словы скончыліся ў лютым 2022 года, калі пачалася вайна ва Ўкраіне. Я не магла пісаць нікому. Цэнзура прымала лісты толькі ад сваякоў. Не стала чаго пісаць, не разумееш, якія словы падабраць на гэта ўсё, здавалася, што ўсё бессэнсоўна.
Маё становішча было цяжкім, у мяне палова сям'і жыве ва Ўкраіне. Выдатна памятаю дні, калі я бясконца сядзела і скроліла стужку навінаў. Маё сядзенне ў тэлеграмме дасцягае невядомых мне дагэтуль вяршынь. Безумоўна, у пік пратэстаў я чытала вельмі многа, але гэта не параўнаць.
Пісала сёстрам, цёткам, усе былі стомленыя гэтымі размовамі. Яны баяцца, ты за іх баішся. Самі абставіны раздражняюць, бо твая зямля вінаватая ў дачыненні да той тваёй зямлі. Пачуцці надзвычай цяжкія. Падбісалася на адэскага блогера і бачыла там фота, як абсралялі мясціны, у якіх я была, якія ведала.
Такое ёсць адчуванне, што ўвесь твой свет руйнуецца. Зразумела, што ўсеагульны таксама руёнуецца, але ўнутраны таксама. Для мяне Ўкраіна — гэта разуменне, што адтуль мой род, што там жыве вялікая колькасць людзей, якія мне дарагія, гэта таксама мясціны, мае раптоўныя і запланаваныя падарожжы. Калі бачу, што там нешта спалілі, ўзарвалі, разбамбілі, ёсць адчуванне, што ўсё, што ведаю, памятаю, яго няма. Бог ведае, калі ты гэта пабачыш адноўленым, і ўвогуле ці зможаш пабачыць. Страшныя думкі. Ты можаш туды і не прыехаць.
Я хутчэй вясёлая і аптымістычная, але разам з тым мой пошук светлага робіць гэта не заўсёды дарэчна. Асабліва апошнім часам адчуваю, калі наслаілася мноства рэчаў, разумею, што не зусім у сабе.
У пэўныя гістарычныя моманты узгадваю свой стан, разумею, што гэта такія рэчы, на якія ты не звяртаеш увагі, але яны нікуды не сыходзяць. Негледзячы на ўсе намаганні знайсці нешта добрае і светлае, цёмнае застаецца, проста ты нібыта яго не заўважаеш. Я не ведаю, што такое дэпрэсія, гэта задача дактароў — ставіць дыягназы. У мяне ёсць стан нейкай цемры на дадзены момант, але я аддаю перавагу таму, каб усміхацца.
Разумныя людзі кажуць пра сіндром Ацалелага, магчыма, ён прысутнічае, асабліва зімой выразна адчувалася. Калі цёця ва Ўкраіне казала, што закінула рэчы ў пральную машынку, будзе гатаваць абед, пакуль ёсць электрычнасць. Мне было так няёмка, гэта раздражняе. Вось выключыш у сябе святло, сітуацыя не палепшыцца. Вінаваціш сябе, што робіш меней, чым можаш. У той жа час спрабуеш, а можаш, аказваецца, нічога. Стан бездапаможжы.
Зараз пачалося паляванне на тых, хто рабіў данаты, я таксама рабіла. У мяне няма паранойі, а сэнс? Узгадваю мем з сабачкам, які сядзіць пасярод агню і кажа, што ўсё окей. Я вось цяпер такі сабачка. Гэта мой стан на 2023 год. Даўно такое ёсць, але я хачу быць тут усё адно, заставацца ў Беларусі, знаходзіць прыгажосць тут, гаварыць пра тое, хто мы і што мы, я адна з тых, хто прадстаўляе адэкватнае грамадства, таму я тут.
«Я сейчас полностью сосредоточена на семье и своем состоянии. Привожу себя в тонус»
Лена:
— Все идет своим чередом. Я сейчас полностью сосредоточена на семье и своем состоянии. Привожу себя в тонус, так сказать, плюс работа, времени думать о чем-то еще нет. Живу здесь и сейчас ради дочери. Негатив нам только мешает, путает мысли, заставляет в чем-то сомневаться. А жизнь идет, и вернуться назад и «пережить» что-то снова момента не будет.
Мы сделали паспорта, на визу не реально попасть сейчас здесь. Только испанская. Но и не хочется отдать кучу денег и получить шенген на две недели, а такие случаи были. Для нас вариант — только если безвизовая страна, например, Грузия.
Апостиль 200 рублей, но он нужен в любом случае. Голова кругом. Думаем о Грузии, но трудно, это сложное решение. В Беларуси люди хорошие. Не все, правда, а те, кто с диктатурой и насилием не связан. И страна у нас красивая. Но здесь не дадут нормально жить, бизнес построить. И пособие просто нищенское, когда пачка подгузников стоит 100 рублей.
Хотите рассказать свою историю? Пишите: @express_by_bot
Добро пожаловать в реальность!